مقالات روانشناسي

چرا مردم سيگار مي کشند ؟

استعمال سيگار در شرايط مختلف و به شيوه هاي گوناگون صورت مي گيرد استعمال سيگار همواره خوشايند نبوده ،بلکه گاهي با سوزش ،تنگي نفس،سرفه و حتي تهوع و سر گيجه همراه است . البته نمي توان ادعا کرد که اين احساسات بتواند انسانها را از ادامه استعمال آن منصرف کند در واقع دليل استمرار اعتياد سيگار آن است که اولين سيگار هيچگونه نشانه ي خاصي از احساسات خوشايند يا ناخوشايند رواني را در بر ندارد .

سيگاريها مدعي اند که سيگار باعث رفع خستگي مي شود ليکن مدارک نشان مي دهد که استعمال دخانيات سبب افزايش  تنشهايي نظير سردرد و لرزش دست مي گردد .در واقع سيگاريها مي خواهند با دود کردن آن از فشارهاي کاري خود بکاهند اما سيگار نمي تواند چنين وظيفه اي را انجام دهد

ممکن است اينجا اين سوال پيش آيد که پس چگونه مي توان مردم را از سيگار کشيدن بازداشت؟پاسخ در دور کردن افراد از سيگار و ترک آن قبل از وقوع بيماري نهفته است.

در بررسي اين موارد تحقيقات متعددي صورت گرفته است در اين تجارب،زمينه هاي اعتياد منظم بررسي شده است مثلاًمشخص گرديده چگونه افراد بر حسب خود شناسي و تصور نگرشهاي گوناگون،استعمال دخانيات را ايده آل تصور مي کنند پس اعتياد محصول تجربه دروني و بيروني به شمار مي رود.

اگر  فردي سريعاً پس از دود کردن اولين سيگار سراغ سيگار دوم برود و اين کار از سوي نگرشهاي وي تائيد گردد،احتمال اعتياد منظم افزايش مي يابد. از طرفي اگر اين تجربهء اوليه  ناخوشايند نبوده و مشکلاتي براي او ايجاد نکند،اعتياد استمرار مي يابد تصور سيگار به عنوان وسيله کاهش اضطراب نيز در اعتياد آن نقش بازي   مي کند اما اگر سيگار احساس اضطراب ناخوشايندي را در آنها دامن زند،احتمالاً سيگار ترک مي شود. از سوي ديگر اگر کشيدن سيگار وسيله اي براي پذيرش در يک گروه معين تلقي شود،اعتياد به آن افزايش مي يابد.

مصرف سيگار  

با اين که در همه جوامع سعي مي کنند ميزان مصرف سيگار را پايين بياورند به نظر مي رسد که براي رسيدن به اين هدف هنوز مشکلات زيادي وجود دارد اگر پولي را که ساليانه در سراسر دنيا براي مصرف سيگار صرف  مي شود،محاسبه کنند مسلماً يک عدد نجومي به دست خواهد آمد تحقيق در بارهء نوجوانان 11تا19ساله نشان مي دهد که 16درصد آنها رسماً سيگاري هستند و ترک اين عادت نيز دشوار به نظر مي رسد تحقيقي که در سال 1997 انجام گرفته است نشان مي دهد که 25درصد جوانان ايالت کبک کانادا سيگار مي کشند. 15درصد 12تا14 ساله ها و 38درصد 15تا18 ساله ها . آيا خريدن سيگار دشوار نيست؟

بيش از نصف نوجوانان پاسخ مي دهند که هرگز از آنها نمي پرسند که چند سال دارندو هرگز نديده اند که فروشندگان از فروش سيگار خودداري کنند.

در واقع نتايج تحقيقي که صورت گرفته بيش از پيش قانع کننده است اميد زندگي سيگاريها،بطور متوسط 5تا8 سال پايين آمده است. هر سال تعداد کساني که با امراض مرتبط با سيگار ميميرند، بيشتر مي شود.

نيکوتين

نيکوتين از طريق تدخين با جويدن توتون وارد بدن مي شود وابستگي به توتون هالک ترين و شايعترين اختلال مصرف مواد است حدود 25درصد آمريکاييها سيگار مي کشند،25درصد قبلاً سيگاري بوده اند،و 50درصد هرگز سيگار نکشيثده اند. نيکوتين علاوه بر سيستم پاداش اوپاچين گيرنده هاي استيل کولين نيکوتين را فعال مي سازد و نوروهورمونهاي تحريکي متعددي را افزايش مي دهد.

وابستگي نيکوتين

وابستگي به سرعت پديد مي آيد و قوياً تحت تاثير شرايط محيطي است غالباً با وابستگي به ساير موادمثل الکل يا ماري جوانا و ... همراه است درمان وابستگي مشتمل است بر هيپنوتيزم،درمان با ايجاد بيزاري،طب سوزني،اسيدهاي دنيکوتين سنجي و  آدامسهاي نيکوتين .

نيکوتين فراجلدي (برچسبهاي نيکوتين)کلونيدين و انواعي از ساير مواد پسيکوفارمولوژيک نيکوتيني.و پرونيون(zyban )با دوزهاي 300ميلي گرم در روز ممکن است ميزان ترک را در سيگاريهاي افسرده يا غير افسرده بالا ببرد . مصرف توام نيکوتين بطور سيستماتيک و مشاوره رفتاري در 60درصد موارد به ترک مستمر منجر شده است .

ميزان عود وابستگي بالا است. تدخين بيشتر از جويدن ايجاد عادت مي کند . مصرف دخانيات با بيماري ريوي انسدادي مزمن،سرطان ،بيماري کرونر قلب،بيماري عروق محيطي رابطه دارد. جويدن توتون با بيماري عروق محيطي مربوط است.

ترک نيکوتين:

مشخص است با ميل مفرط نيکوتين،تحريک پذيري،احساس ناکامي،خشم،اضطراب،اشکال در تمرکز،بيقراري و افزايش اشتها.سندرم محروميت ممکن است تاچند هفته ادامه يابد و غالباً بر سندرم ترک ساير مواداضافه  ميگردد.

درمانهاي علمي به اثبات رسيده براي ترک تدخين:

درمان روان اجتماعي:

رفتار درماني

درمانهاي دارويي:

آدامس نيکوتيني

برچسب نيکوتيني

اسپري بيني نيکوتيني

نيکوتين استنشاقي

بوپروپيون

بوپروپيون+برچسب نيکوتيني

کلونيدين

نورتريب تيلين

روشهاي ترک سيگار

معمولاً گفته مي شود که سيگار دروازه اعتياد است و شايد همه افراد معتاد قبل از اينکه تن به مصرف مواد مخدر و محرک و توهم زا بدهند سيگاري بوده اند بخاطر همين ضروري به نظر مي رسد که در اين بخش اشاراتي به بعضي از فنون ترک سيگار نيز داشته باشيم هر چند که خيلي از درمانهاي انزجاري که براي ترک اعتياد به کار مي رود در ترک سيگار نيز کارايي بالايي را نشان مي دهد. در اين قسمت تکنيکهاي سيگار کشي سريع ،سيگار کشي کنترل شده و تکنيک حذف نيکوتين را به عنوان ترک  سيگار معرفي مي کنيم .

سيگار کشي سريع:

يکي از روشهاي شرطي کردن انزجاري است که جهت کمک به ترک سيگار مورد استفاده قرار مي گيرد. اين شيوه بر الگوي شزطي کردن کلاسيک استوار است که در آن پاسخهاي غير شرطي ناخوشايندي که در اين شيوه ايجاد مي شود،جايگزين پاسخهاي لذت بخش مي گردند که فرد سيگاري آنها را با رفتار سيگا رکشيدن پيوند داده است . مزيت نظريه سيگار کشي سريع بر ديگر روشهاي شرطي کردن انزجاري (از قبيل شوک الکتريکي)آن است که محرکي که براي ايجاد انزجار بکار مي رود(دود سيگار)درست همان محرکي است که موجب پاسخهاي شرطي مثبت نسبت به سيگار کشيدن مي شود.

روش سيگار کشي مستلزم آن است که فرد سيگاري هر6ثانيه يک پک به سيگار بزند اين گونه سيگار کشيدن فشرده،به سرعت موجب آثار حسي و فيزيولوژيکي ناخوشايندي همچون سرگيجه،احساس تهوع و افزايش ضربان قلب مي شود. در طول اجراي اين روش،از فرد سيگاري خواسته مي شود دقت خود را بر اين احساسهاي منفي متمرکز سازد.سيگار کشيدن سريع(در صورت لزوم روشن کردندومين سيگار)تا جايي ادامه مي يابد که فرد سيگاري ديگر نتواند پک ديگري به سيگار بزند. يا به مرز دل بهم خوردگي برسد. آنگاه به فرد سيگاري ،اجازه مي دهند تا هواي تازه را استنشاق کند تا اين واکنشها از بين برود،و در همين نقطه مجدداً روش سيگار کشي تکرار مي شود. اين چرخه تا جايي ادامه مي يابد که فرد سيگاري ديگر نتواند به کشيدن سيگار ديگري اقدام کند. جلسه هاي سيگار کشي به صورت روزانه (دو تا سه روز )ادامه پيدا مي کند تا آنکه فرد سيگاري به طور کلي نسبت به سيگار کشيدن بي ميل شود. مراجعان را تشويق مي کنند تا در فاصله جلسات نيز سيگار نکشند.

در شکل اصلي اين روش براي مراجعاني که در فاصله 6ماه به سيگار کشيدن روي مي آورند، جلسات مکمل سيگار کشي سريع تشکيل مي شد، اما محققان بعدي اين پيگيري و ديگر تفاصيل آن را تغيير داداه اند. مطالعات اوليه در مورد سيگار کشي سريع به نتايج جالب توجهي دست يافته اند که از ترک سيگار در 60درصد مراجعان در پيگيري 6ماه بعد حکايت داشته است. با وجود اين،برخي از محققان نتوانسته اند بار ديگر نتايج درخشان را به دست بياورند.

سيگار کشي کنترل شده:

         سيگار کشي کنترل شده، يک رويکرد درماني چند مولفه اي و فردي در زمينهء تغيير و اصلاح سيگار کشي است که هدف آن،ايجاد کاهش ئاساسي در ابعاد مختلف رفتار سيگار کشي است، بدون اينکه ترک کامل را مد نظر قرار دهد.سيگار کشي کنترل شده (cs ) جهت کاهش متوالي و زنجيره وار سه جنبه از رفتار سيگار کشي مورد استفاده قرار گرفته است: ماده (نوع سيگار ) ميزان (تعداد سيگارهايي که فرد مي کشد)و توپوگرافي(فرد چگونه سيگار کشيده-فاصله پک زدن،عمق يا مدت به درون بردن دود،اينکه چه مقدار از هر سيگار را مي کشد). سيگار کشي کنترل شده را بايد از (الف) هدف کنترل يا کاهش سيگار کشي که مي تواند با بهره گيري از چندين روش تحقق يابد و از (ب)چندين رويکرد کاهش سيگار کشي ديگر متفاوت دانست.

سيگار کشي کنترل شده از شيوه هاي خود باز بيني ،تعيين هدف،دادن دستورالعمل براي تغيير متوالي رفتارهاي مختلف سيگار کشي،پيشنهاد کردن راهبردهايي براي دست يابي به اين کاهش،و دادن پسخوراند بسيار در مورد پيشرفت تشکيل مي شود.  

 سيگار کشي کنترل شده ازديگر رويکردهاي کاهش مصرف سيگار،همچون حذف نيکوتين و حذف نوع سيگار،از اين جهت متمايز است که اين روش جامع تر است (يعني به جاي تمرکز بر هدفي واحد،تغيير در ابعاد رفتاري چندگانه را مد نظر قرار مي دهد).

ماساژ دادن

در پي پژوهش انجام يافته بر روي 20زن و مرد سيگاري در دانشگاه ميامي به اثبات رسيد که به دنبال 2دقيقه ماساژ دست يا گوش در هنگامن احتياج به سيگار،تمايل به کشيدن سيگار آشکارا از ميان مي رود. مدت پژوهش يک ماه بود. کساني که از اين شيوه ساده به قصد پرهيز از استعمال دخانيات سود مي جستند ميزان سيگار مصرفيشان را از 16 نخ به 1(يک) نخ رسانده و به اين ترتيب حالات رواني بهتر،هيجان کمتر و نياز اندک به مصرف نيکوتين هم گزارش داده شده است.

          ماساژ شخصي که هر کس به آساني قادر به انجام آن است، به خودي خود براي ياري به ترک سيگار موثر نيست اما يکي از راهکارهاي ممتاز درمان ترک سيگار توام با داروهاي در خور است روش ياد شده حتي براي سيگاريهاي با سابقه نيز جهت ترک سيگار مناسب مي باشد. جنبه مثبت شيوهء مذکور رايگان بودن آن است. و هر کس مي تواند در هر جا که باشد و در هر ساعت از روز انجامش دهد و تنها بکاربرد دو دست نيازمند مي باشد.

ماساژ گوش براي ترک سيگار

1-گوشتان را از بالا به پايين به حالت نيشگون گرفتن بفشاريد و اين کار بايد تا پره ي گوش تداوم يابد؛ 2-با بکار گيري انگشت نشانه که درون گوش قرار مي گيرد،تمام ناحيه دور و بر مجراي خارجي گوش و امتداد مجرا را تکان دهيد. انگشت شما نبايد وارد مجراي گوش گردد؛ 3-پره ي گوش را با ملايمت بکشيد؛ 4-به کمک انگشت نشانه، پشت گوش را تکان و حرکت دهيد؛ 5- با استفاده از انگشت شست و و نشانه، ناحيه فوقاني و بخش خارجي جلو و پشت گوش را ماساژ دهيد.

ماساژ دست جهت ترک سيگار

1-با استفاده از انگشت شست که آن را بر قسمت مياني کف دست  ديگرمي نهيد، کف دستتان را با حرکات چرخشي ماساژ دهيد؛ 2-به کمک انگشت شست و نشانه،مقام انگشتان دست مخالف را از پايه و تا نوک انگشتان ماساژ دهيد؛ 3-به مدت 30ثانيه، با فشار محکمي ناحيه ميان انگشت شست و انگشت نشانه را ماساژ دهيد و براي اين کار از انگشت شست و نشانهء دست ديگر کمک بگيريد. به اين صورت که انگشت شست بر پشت خارجي اين محل و انگشت نشانه بر روي پوست زيرين واقع مي شود.

حذف نيکوتين

حذف نيکوتين روشي است براي درمان افراد سيگاري که مستلزم آن است که آنها به صورت منظم نوع سيگار مورد مصرف خود را به انواع ديگري تبديل کنند که نسبت نيکوتين آنها کمتر است تا آنکه ديگر تنها از سيگارهايي استفاده کنند که داراي کمترين ميزان نيکوتين باشند. در اين نقطه،فرد سيگاري يا سيگار کشيدن را ترک مي کند يا آنکه از طريق ادامه مصرف سيگارهاي کم نيکوتين،آن را کنترل مي کند. منطق حذف نيکوتين بر پايهء اين فرض استوار است که نيکوتين موجود در سيگار، موجب وابستگي جسماني مي شود. در نتيجه،کاهش تدريجي اين وابستگي بايد آثار کناره گيري از نيکوتين را به حداقل رساند و در همان حال،احتمال خطرات جسماني را کاهش دهد،زيرا محتواي نيکوتين سيگارها همبستگي بسيار زيادي(96%= r)با محتواي تار (قطران)آنها دارد.

انحراف خواسته هاي سيگاريها

به نظر مي رسد فرايندهاي متفاوتي در اعتياد دخيل باشد، هر کدام از اين فرايندها احتمالاض نتايج حامل خود را به دنبال دارد. اگر بتوان در افراد مقامتي روحي ايجاد کرد که در برابر تعارضات جمعي خويشتندار باشند، احتمالاً اين زمينهء خودشناسي به رفع اعتياد ياري مي رساند. البته تحقيقات معدودي در اين زمينه صورت گرفته است.

از تمايزات فردي نيز مي توان در اين امر سود جست. به دليل تنوع وضعيت روحي و جسماني سيگاريها بايستي، طرق مختلفي را براي رفع اعتياد آنها انديشيد. مدارکي وجود دارد دال بر اينکه سيگاريها به دلايل مختلفي سيگار مي کشند. برخي بر حسب عادت، بعضي براي کسب خوشايندي، گروهي به جهت کنترل اضطرابات،عده اي براي وقت گذراني و عده اي به لحاظ اجتماعي سيگار مي کشند،و در اين ميان عده اي از روي اعتياد به استعمال دخانيات مي پردازند.

مدارکي نيز وجود دارد مبني بر اينکه مي توان از اين تمايزات در جهت بهبود معتادين سود جست. اکثر روشهاي درماني فقط براي تغيير رفتار طراحي شده اند. مثلاً اين روشها سعي مي کنند تمايزات مردم عادي و معتاد را در نظر گروه اخير عمده نشان دهند. چنين تهديدهايي نهايتاً تعبير مرگ زودرس را به دنبال دارد احتمالاً چنين تهديداتي تاثير مطلوبي در اصلاح رفتار معتادين باقي خواهد گذاشت.

در هر حال بايستي بر حسب روشهاي درماني متفاوت به کنترل رفتار پرداخت. اين روشها بايستي در يک ساختار معين وضعيتي شکل بگيرد.

در واقع رفتارهايي چون اعتياد به سيگار بر طبق شرايط اجتماعي نظير تعارفات و پذيرش گروهي گرفتند و لذا نمي توان بدون عنايت به عناصر رواني،آنها را برطرف کرد.

امروزه رفع اعتياد سيگار نيازي مهم جلوه کرده است زيرا ميليونها نفر بر طبق گزارشهاي بهداشتي سال 1946 به آن معتادند کاربرد روشهاي گوناگون ترک اعتياد توانستندحدود 66درصد افراد خواهان را ياري کنند. در اين روشها،تمهيداتي جهت ارائه پاداش و مجازات ادامه يا ترک اعتياد انديشيده شده است. در هر حال ترک اعتياد وابسته به خواست فردي و تصور اجتماعي منفي نسبت به آن مي باشد تمام رفتارهاي بهداشتي – غير بهداشتي مي تواند بعنوان حوادث زيستي -اجتماعي تلقي شود آنها داراي روندهاي مداوم اجتماعي، رواني و زيستي هستند. از اين رو موفقيت در تغيير اينگونه رفتارهاي وابسته به بررسي سلوک انساني و تعاملات پيچيده اجتماعي است . تنها در اين صورت مي توان به برنامه ريزي تغيير رفتار انديشيد. در واقع با شناخت سطوح مختلف رفتار انساتي مي توان طرحهايي را براي بهينه کردن انها ارائه نمود.